Cyprus: wijnland!

Als ik je vraag om aan een wijnland te denken, welk land schiet er dan als eerst door je hoofd? Italië? Frankrijk? Zuid-Afrika? Cyprus zal niet het eerste zijn dat in je opkwam. Toch kent dit eiland een wijntraditie die terug gaat tot 2000 jaar voor het begin van onze jaartelling. Het is een van de oudste wijnlanden die we kennen. Samen met mijn vriend bracht ik er mijn vakantie door. Natuurlijk mocht een bezoek aan een wijnhuis niet ontbreken. We bezochten er twee, dronken de oudste dessertwijn ter wereld en leerden alles over deze ‘wijn voor koningen’. Ik neem je mee op (wijn)reis door Cyprus.

30 augustus

We zitten in een appartement in Paphos, vlakbij het hart van de Cypriotische wijngebieden. De belangrijkste wijngebieden van Cyrpus liggen ten noorden van Paphos en op de zuidelijke hellingen van het Troodosgebergte. Al op deze eerste dag raak ik betoverd door alles wat ik om me heen zie. In dit welvarende gedeelte van het eiland worden de hagelwitte huizen met blauwe balustrades afgewisseld door mozaïeken monumenten en Byzantijnse kerken. Alles versierd met kleurrijke bloemen. De amforakruiken die overal terloops tussen geplaatst zijn, vallen direct op. Het is een referentie naar de kruiken waar de oude Grieken hun wijn in bewaarden, zo’n 5000 jaar geleden.

Local white wine

We reizen per bus naar Polis, een dorp 35 kilometer ten noorden van Paphos. Voordat we de eerste wijnmaker bezoeken, lunchen we in dit pittoreske, stille plaatsje. We bestellen pitabrood met kip, voor mijn vriend een biertje en ik kies een ‘local white wine’. Omdat de menukaart geen informatie loslaat over dit glas, probeer ik te raden wat voor wijn het is. Ik ruik druiven en denk meteen aan muscat. De wijn is erg fruitig. Bij navraag aan de serveerster blijkt het wijn van xinisteria te zijn: de meest aangeplante inheemse druif van het eiland.

Kamanterena winery

Dan is het tijd voor een bezoek aan de wijngaarden van Kamanterena winery. De wijnmakerij ligt tussen de heuvels van Stroumbi en Polemi. We worden ontvangen in een wit, klein gebouw. De zaal staat vol met stoelen die het design van wijnvaten hebben. Aan het plafond hangt een lamp met daarin lege wijnflessen die dienen als peertjes. Achterin de zaal staat een proeftafel met een twintigtal wijnen. Pas als ik de tweede keer kijk, zie ik een vrouw achter de tafel staan die nauwelijks boven de flessen uitkomt. Ze stelt zich voor als Griselda en begint te vertellen over de winery.

Kamanterena is de plek vanuit waar SODAP opereert. SODAP is sinds 1947 de grootste wijncoöperatie van Cyprus waar 10.000 wijnmakers aan verbonden zijn. Het bedrijf werkt met het witte plaatselijke druivenras xinisteria en de blauwe rassen marvda en maratheftiko, maar ook met internationaal bekende druiven als muscat, cabernet sauvignon en syrah. Griselda: “Dit jaar is de oogst vervroegd vanwege de hitte op het eiland. Maar dat geldt niet voor de lokale druivenrassen: deze hebben juist erg veel warmte nodig en rijpen langzaam.”

Ik proef witte wijn van xinisteria en een licht gekoelde rode marvda. Dan zie ik een flesje ‘Zibania’ staan en ik vraag Griselda wat dit is. “Het is een Cypriotische variant van grappa. Net als bij de Italiaanse drank, distilleren we de pitten, schillen en steeltjes van de mavro en xinisteria. We drinken het als digestief.” Ik ben direct benieuwd wat Ruben als grappa-liefhebber hiervan vindt en ik neem een flesje mee voor in de winkel.

Gerolemo winery
Een paar dagen later reizen we naar Omodos, dat bekend staat als de hoofdstad van de verschillendewijndorpen in dit deel van Cyprus. Na een adembenemende tour bergopwaarts (inclusief haarspeldbochten), bereiken we Gerolemo winery. Dit wijnhuis wordt gerund door de twee zonen van de oprichter Gerolemo. De oudste zoon heet ons met een bulderende lach welkom en schenkt direct de glazen vol.

Gerolemo produceert 200.000 flessen op jaarbasis. De broers werken vooral met xinisteria en mavro en dat is niet gek want volgens hen is er is geen één wijnmaker op Cyprus die deze wijnen niet verbouwt. Het familiebedrijf maakt wit, rood en rosé. We proeven eerst drie droge wijnen: een witte wijn van muscat, een rosé van maratheftiko en een blend van cabernet sauvignon, syrah en mouvedre. Die laatste maakt indruk bij mij: de combinatie is enorm smaakvol en het feit dat deze wijn licht gekoeld geschonken wordt, vind ik erg passend. Het koelen van de wijn is trouwens vooral een noodzaak volgens Gerolemo. “Het is hier zo warm dat we alle wijnen per definitie koelen, anders zijn ze lauw voordat je ook maar een slok hebt genomen.”

Commandaria

Tijd voor de tweede ronde: we drinken een zoete rosé van mavro (dit was echt niet mij ding), een dessertwijn van muscat (dit ook niet echt) en als laatste Commandaria. Op Cyprus draait alles om de Commandria, die ook wel de wijn voor koningen wordt genoemd. Het schijnt de oudste dessertwijn ter wereld te zijn. Volgens de overleveringen werden er meer dan 2000 jaar voor Christus al kruiken met restanten van gevinificeerde druiven gevonden. De Oude Grieken noemden deze wijn nectar. Toen de kruisvaarders in 1192 Cyprus veroverden, waren ze op slag verliefd op deze wijn. Ze vernoemden de drank naar de plek vanuit waar ze het eiland bestuurden: de commanderij. Commandaria was geboren en dit is vandaag de dag de oudste appellatie ter wereld. Om die reden heeft de wijn zelfs een plek in het Guinnes book of records!

Oudste titel ter wereld

Ik vraag Gerolemo naar de eisen voor Commandaria en dat zijn er toch stiekem wel een paar. Zo wordt deze dessertwijn altijd van mavro en xinisteria gemaakt. De druiven worden na de oogst 7 tot 10 dagen gedroogd. Na vinificatie moet de wijn verplicht twee jaar rijpen op houten vaten. Gerolemo laat zijn Commandaria maar liefst vier jaar rijpen. De drank is intens, geconcentreerd, met veel zondoorstoofde aroma’s en tonen van honing, perzik en chocola. De houtrijping geeft een diepe gelaagdheid die ervoor zorgt dat ik bij elke slok iets nieuws proef. Ook hiervan besluit ik een fles mee naar Rosmalen te nemen: dit móeten we echt een keer met het team proeven!

Cyprus wijnland

Op de terugweg naar ons appartement denk ik met veel bewondering na over de wijnmaker die ik die dag heb ontmoet. Cyprus kent lange zomers en milde winters. Het is er 330 dagen per jaar droog. Niet alleen de wijnmakers, maar eigenlijk alle bewoners van het eiland bidden elke dag voor regen. Irrigatie is verboden, de wortels van de wijnstokken moeten diep reiken om bij het in de kalkbodem opgeslagen regenwater te komen. Elke zomer is er de angst voor brand, waardoor het Troodosgebergte en al haar prachtige wijngaarden worden aangetast. Ook wij rijden langs een zwartgeblakerd deel van de bergen.

En ondanks dit alles, is wijnbouw er mogelijk. En worden er ook nog bijzonder mooie wijnen gemaakt. Heus niet allemaal en ik ben ervan overtuigd dat de wijnboeren op veel vlakken kunnen moderniseren en verbeteren. Maar wie ben ik om dit te zeggen: zij doen het immers al ruim 5000 jaar. Ik kan alleen maar mijn glas naar hen heffen, een diepe buiging maken en ‘Jamas!’ (proost) roepen.